تحلیل روش شناسانه تفسیر انوار التنزیل واسرار التأویل بیضاوی

تفسیر«انوار التنزیل واسرار التأویل »تألیف قاضی ناصر الدین بیضاوی(متوفی 685هجری)،جامع مباحث لغوی،بلاغی،نحوی صرفی،کلامی،فقهی و...است.علاوه بر این سعی بیضاوی چنانکه در مقدمه اذعان داشته بر این بوده که تفسیر وی جامع اقوال سلف صالح از صحابه، تابعین، مفسرین ومحققین باشد.تعداد قابل توجهی از عالمان شیعی وسنی ازقرن هفتم به بعد به این تفسیر اهتمام خاص داشته اندوآن را درشمار مستندات خود قرارداده اند. در این پژوهش،هدف مابررسی میزان استناد مفسر به اشعار عرب در اشتقاق مفردات، میزان استنادبه مکاتب صرفی-نحوی وسنجش میزان موفّقیت وی در استنادبه اقوال گذشتگان صالح که مدنظروی بوده است، می باشد.همچنین از آنجا که تفسیر وی رادرشمارتفاسیر عقلی-اجتهادی شمرده اند، بررسی نحوه استنباطهای عقلی مفسر، نوع ومیزان تأویلات وی نیز مورد کنکاش بوده است .انوار التنزیل رامیتوان تلخیصی از الکشاف زمخشری شمرد. ضمن آنکه مفسر کوشیده است آنرااز مباحث اعتزالی کشاف منقح سازد. در تفسیر آیات الاحکام به روشنی مذهب شافعی را می پذیرد اما در مباحث کلامی و اعتقادی اشعری مسلک می نماید. بابررسی مصادر ومنابع مفسر در تدوین تفسیردرپی پاسخ این سوال بودیم که آیا تفسیر وی صرفاً رونوشتی ازتفاسیر گذشته است یااین که وی در علوم مورد نیاز برای تفسیر قرآن تبحرکافی را دارا بوده وبعضاً برای اثبات یا تأیید ادعای خود به تفاسیر گذشته مراجعه کرده است ؟ به منظور نیل به این هدف،این رساله در چهار فصل تنظیم شده است. فصل اوّل به زندگینامه بیضاوی اختصاص دارد. فصل دوّم مختصّات تفسیر انوار التنزیل رادر جغرافیای تفاسیر ترسیم نموده وویژگی های بارزو کاستی های آن را از منظر عالمان بر شمرده است . فصل سوم به تبیین روش بیضاوی در تنظیم وتدوین تفسیراختصاص یافته وصبغه ادبی اورادر تفسیر می نمایاند.درفصل چهارم متذکّر مباحث حدیثی ، کلامی، فقهی و...درتفسیر بیضاوی شده ونمونه هایی ازمستندات تفسیری وی را نقل کرده وتأثیر بیضاوی را بر برخی مفسران بعدازخود کاویده است. کلید واژه ها:بیضاوی،انوار التنزیل، روش شناسی ، تفسیر اجتهادی، شیراز، زمخشری.